คุณสมบัติและประโยชน์ของอะซิโตน Acetone

อะซิโตน (Acetone) หรือ โพรพาโนน (Propanone) เป็นสารเคมีที่มีการใช้งานแพร่หลายในอุตสาหกรรมต่าง ๆ ตั้งแต่งานทำความสะอาด งานเครื่องสำอาง ไปจนถึงกระบวนการทางเคมี เป็นตัวทำละลายที่สำคัญในหลายอุตสาหกรรมเนื่องจากคุณสมบัติในการระเหยเร็วและละลายสารหลายประเภทได้ดี บทความนี้จะอธิบายถึงคุณสมบัติ การใช้งาน ข้อควรระวัง และมาตรฐานความปลอดภัยของอะซิโตนอย่างละเอียด

สารบัญ

1. คุณสมบัติทางเคมีของอะซิโตน

2. การผลิตอะซิโตน

3. ลักษณะการใช้งานอะซิโตนในภาคอุตสาหกรรม

4. ข้อควรระวังในการใช้อะซิโตน

5. มาตราฐานและข้อกำหนดทางกฏหมาย

คุณสมบัติทางเคมีของอะซิโตน

ชื่อทางเคมี (Chemical Name): Acetone (C3H6O)

ชื่อเรียกอื่น ๆ (Common Names): 

• • Propanone
  • Dimethyl Ketone
  • 2-Propanone

สูตรโมเลกุล (Molecular Formula): C3H6O หรือ CH3COCH3

น้ำหนักโมเลกุล (Molecular Weight): 58.08 g/mol

ลักษณะทางกายภาพ (Physical Appearance): ของเหลวใส ไม่มีสี มีกลิ่นเฉพาะตัว

จุดเดือด (Boiling Point): ประมาณ 56.1°C

จุดหลอมเหลว (Melting Point): ประมาณ -94.7°C

ค่าความถ่วงจำเพาะ (Specific Gravity): 0.79 ที่อุณหภูมิ 25°C

ค่าความเป็นกรด-ด่าง (pH Level): เป็นกลาง

การละลาย (Solubility): ละลายได้ดีในน้ำและตัวทำละลายอินทรีย์อื่น ๆ

ความไวไฟ (Flammability): ไวไฟสูง จุดวาบไฟอยู่ที่ประมาณ -20°C

อะซิโตนเป็นสารประกอบในกลุ่มคีโตน (Ketones) ซึ่งมีโครงสร้างประกอบด้วยหมู่คาร์บอนิล (-CO) ที่ติดอยู่กับอะตอมคาร์บอนสองตัว ทำให้มีคุณสมบัติในการละลายไขมัน น้ำมัน และเรซินได้ดี อีกทั้งยังเป็นตัวทำละลายที่สำคัญในอุตสาหกรรมต่าง ๆ เช่น สี หมึก พลาสติก และอุตสาหกรรมเคมี

การผลิตอะซิโตน

อะซิโตนสามารถผลิตได้หลายวิธี แต่กระบวนการที่ใช้มากที่สุดในอุตสาหกรรม ได้แก่:

กระบวนการคูเมน (Cumene Process):

• • เป็นกระบวนการหลักที่ใช้ผลิตอะซิโตนในอุตสาหกรรมปิโตรเคมี
  • ได้อะซิโตนเป็นผลพลอยได้จากการผลิตฟีนอล (Phenol) โดยใช้เบนซีน (Benzene) และโพรพิลีน (Propylene)

กระบวนการออกซิเดชันของไอโซโพรพานอล (Isopropanol Oxidation):

• • ใช้ออกซิเจนหรือสารออกซิไดซ์เพื่อเปลี่ยนไอโซโพรพานอลให้เป็นอะซิโตน
  • วิธีนี้มีความสะอาดกว่าแต่มีต้นทุนสูงกว่า

กระบวนการหมักชีวภาพ (Biological Fermentation):

• • ใช้จุลินทรีย์บางชนิด เช่น Clostridium acetobutylicum ในการเปลี่ยนแปลงวัตถุดิบชีวภาพให้เป็นอะซิโตน
  • เป็นกระบวนการที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมมากขึ้น

ลักษณะการใช้งานอะซิโตนในภาคอุตสาหกรรม

ด้านอุตสาหกรรม

• • ใช้เป็นตัวทำละลายในอุตสาหกรรมสี หมึก และเคลือบผิว
  • ใช้เป็นตัวทำละลายในอุตสาหกรรมพลาสติกและเรซิน เช่น โพลีคาร์บอเนต
  • เป็นส่วนประกอบสำคัญในกระบวนการผลิตไฟเบอร์กลาส

ด้านเครื่องสำอางและของใช้ส่วนตัว

• • ใช้เป็นตัวทำละลายในน้ำยาล้างเล็บ (Nail Polish Remover)
  • เป็นส่วนประกอบในผลิตภัณฑ์ดูแลผิว เช่น โทนเนอร์ และครีมบำรุง
  • ใช้ในผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดผมและเส้นผม

ด้านการแพทย์และเภสัชกรรม

• • ใช้เป็นตัวทำละลายในยาและเวชภัณฑ์บางชนิด
  • เป็นสารฆ่าเชื้อและทำความสะอาดอุปกรณ์ทางการแพทย์

ด้านอิเล็กทรอนิกส์

• • ใช้ทำความสะอาดชิ้นส่วนอิเล็กทรอนิกส์
  • ใช้เป็นตัวทำละลายในอุตสาหกรรมเซมิคอนดักเตอร์

ด้านยานยนต์และอุตสาหกรรมเคมี

• • ใช้เป็นส่วนผสมในน้ำยาทำความสะอาดชิ้นส่วนเครื่องยนต์
  • ใช้เป็นสารตั้งต้นในกระบวนการผลิตสารเคมีอื่น ๆ เช่น เมทิลเมทาคริเลต (Methyl Methacrylate)

ข้อควรระวังในการใช้อะซิโตน

ความปลอดภัยและสุขภาพ

• • การสัมผัสผิวหนัง: อาจทำให้ผิวแห้ง ระคายเคือง หรือแพ้
  • การสัมผัสดวงตา: อาจทำให้แสบตา ระคายเคือง และอาจเป็นอันตรายต่อเยื่อบุตา
  • การสูดดม: อาจทำให้เวียนศีรษะ มึนงง หรือเกิดอาการระคายเคืองทางเดินหายใจ
  • การกลืนกิน: อาจทำให้เกิดอาการคลื่นไส้ อาเจียน และในปริมาณสูงอาจเป็นพิษต่อร่างกาย

มาตรการป้องกัน

• • สวม ถุงมือป้องกัน และ แว่นตานิรภัย ขณะใช้งาน
  • ใช้ในพื้นที่ที่มีการระบายอากาศดี
  • หลีกเลี่ยงการใช้ใกล้เปลวไฟหรือประกายไฟ เนื่องจากเป็นสารไวไฟ

มาตรฐานและข้อกำหนดทางกฎหมาย

• • มาตรฐานสากล: ASTM D329, USP/NF, REACH และ RoHS
  • กฎหมายและข้อบังคับในประเทศไทย: ควบคุมโดยสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.)

อะซิโตนเป็นสารเคมีที่มีประโยชน์หลากหลายและถูกใช้อย่างแพร่หลายในหลายอุตสาหกรรม แต่ต้องใช้อย่างปลอดภัยตามมาตรฐานที่กำหนด หากต้องการข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับผลิตภัณฑ์อะซิโตนที่เหมาะสมกับการใช้งานของคุณ สามารถติดต่อผู้เชี่ยวชาญของเราได้ตลอดเวลา